In de pers verschenen recent opnieuw berichten over de blijvende belangstelling, althans in de Verenigde Staten, voor het gebruik van het antiparasitaire middel ivermectine in de preventie en behandeling van COVID-19. Alleen degelijk gerandomiseerd onderzoek kan uitsluitsel geven over de werkzaamheid van ivermectine. In de Folia van april 2021 bespraken we een gerandomiseerde studie die geen effect van ivermectine kon aantonen.

Een recent gepubliceerde Cochrane-review¹ analyseerde de evidentie (up to date tot 26 mei 2021) over de werkzaamheid en veiligheid van ivermectine bij COVID-19. De evidentie over het effect op een aantal klinisch relevante eindpunten werd onderzocht: optreden van SARS-CoV-2 infectie en ontwikkelen van symptomen van COVID-19 (in kader van preventie), mortaliteit, nood voor hospitalisatie, nood voor zuurstoftoediening, virale klaring.

• 14 gerandomiseerde studies (n= 1 687, allemaal ivermectine per os) voldeden aan de vooropgestelde minimum kwaliteitseisen vooropgesteld door Cochrane en werden geïncludeerd. 38 studies werden geëxcludeerd (onder andere omdat ivermectine gecombineerd werd of vergeleken werd met een geneesmiddel zonder bewezen effect op COVID-19).

• De geïncludeerde studies betroffen :

  • 1 preventiestudie (post-exposure profylaxe) ;

  • 4 studies over behandeling in de ambulante setting ;

  • 9 studies over behandeling in ziekenhuismilieu.

• Analyse van de 14 geïncludeerde studies toont dat er geen of te weinig evidentie is om een uitspraak te doen over het effect van ivermectine op de geanalyseerde eindpunten. De auteurs besluiten dat er op dit ogenblik onzekerheid bestaat over de werkzaamheid en veiligheid van ivermectine bij COVID-19 (gebaseerd op very low- to low-certainty evidence). De beschikbare studies zijn kleinschalig, en slechts weinige zijn van goede kwaliteit.

• De Cochrane-onderzoekers verwijzen naar andere meta-analyses, waarvan een aantal wel een gunstig effect van ivermectine claimen (o.a. Hill 2021, Kory 2021, Bryant 2021). Ze hebben deze publicaties geanalyseerd en verklaren de discrepantie: in de meta-analyses die een gunstig effect claimen, werden studies geïncludeerd waarin ivermectine werd gecombineerd of vergeleken met een geneesmiddel zonder bewezen effect (o.a. hydroxychloroquine), werden studies onterecht gepoold (bv. studies met actieve en niet-actieve comparator), werden eindpunten verschillend gedefinieerd en werd de kwaliteit van evidentie (certainty of evidence) verschillend beoordeeld. We verwijzen naar de Cochrane-review (die volledig vrij toegankelijk is) voor details over de kritische analyse van deze publicaties.

• Conclusie. De Cochrane-review ondersteunt het gebruik van ivermectine bij COVID-19 niet, tenzij in het kader van degelijk uitgevoerd klinisch onderzoek. Dit is ook het besluit van meerdere wetenschappelijke organisaties: de Nederlandse SWAB (Stichting Werkgroep Antibioticabeleid, versie 14/07/21), het Europees Geneesmiddelenagentschap EMA (bericht van 22/03/21), De Amerikaanse FDA (bericht van 03/09/21), de Wereldgezondheidsorganisatie (bericht van 31/03/21), De Infectious Disease Society of America (10/8/21) . Er zijn meerdere studies lopende die hopelijk toelaten de plaats van ivermectine beter te definiëren.

Nota’s

• Ivermectine per os is in België niet beschikbaar voor gebruik bij de mens. Ivermectine is wel beschikbaar voor lokale toepassing, met rosacea als enige indicatie in de SKP.

• Voor al onze artikels in verband met geneesmiddelen bij COVID-19: zie onze website “COVID-19 update”.

Specifieke bronnen