Nieuwigheden in de specialistische geneeskunde
    • ibuprofen intraveneus
    • reslizumab
    • vortioxetine
 Schrappingen
    • cinchocaïne + difenhydramine + nicotinamide crème
    • enfurvitide
    • ethylmorfine + guaifenesine

▼: geneesmiddelen onder aanvullende monitoring, waarvoor het melden van ongewenste effecten aan het Belgisch Centrum voor Geneesmiddelenbewaking wordt aangemoedigd (o.a. geneesmiddelen met een nieuw actief bestanddeel, biologische geneesmiddelen).

 Nieuwigheden in de specialistische geneeskunde

ibuprofen IV (Ibuprofen B. Braun®)

Plaatsbepaling en advies van het BCFI.  Ibuprofen is nu ook gecommercialiseerd als oplossing voor intraveneuze (IV) toediening (Ibuprofen B. Braun®, hoofdstuk 9.1.1.2.) voor gebruik bij matig ernstige acute pijn wanneer andere toedieningswegen niet mogelijk zijn. Ibuprofen IV lijkt sneller te werken dan paracetamol IV of ketorolac IV. De ongewenste effecten zijn gelijkaardig aan deze van ketorolac. Parenterale toediening van NSAID’s heeft slechts een beperkte plaats, vooral bij post-operatieve pijn en bij nierkoliek.

Indicatie volgens de SKP. Ibuprofen IV heeft als indicatie “de kortdurende symptomatische behandeling bij volwassenen van matige acute pijn, wanneer toediening via de intraveneuze toedieningsweg klinisch gerechtvaardigd is en andere toedieningswegen niet mogelijk zijn”.

Doeltreffendheid1-7

Ibuprofen IV werd vergeleken met paracetamol IV en met ketorolac IV in enkele kleinschalige studies bij nierkolieken en in de peri-operatieve setting. Ibuprofen IV werkte in deze indicaties sneller dan paracetamol en ketorolac. In enkele van deze studies bleef dit voordeel van ibuprofen aanhouden (tot 12 uur). Wanneer peri-operatoir toegediend was er met ibuprofen IV minder nood voor bijkomende medicatie dan met paracetamol IV of ketorolac IV.

Veiligheid

  • De verwachte contra-indicaties, ongewenste effecten en geneesmiddeleninteracties zijn deze van de NSAID’s (zie hoofdstuk 9.1.). Voorzichtigheid is vooral geboden bij ouderen en bij patiënten met lichte tot matige nierinsufficiëntie (dosisreductie); ibuprofen IV is gecontra-indiceerd bij patiënten met ernstige nierinsufficiëntie. Er moet gelet worden op correcte hydratie van de patiënt.8

  • In de vergelijkende studies met ketorolac was de incidentie van ongewenste effecten vergelijkbaar. 1,2

Dosering. 600 mg IV om de 6 à 8 uur.

Kostprijs. 3,7 € voor een flacon van 600 mg, niet terugbetaald (situatie op 01/04/19).

reslizumab (Cinqaero®)

Plaatsbepaling en advies van het BCFI.  Reslizumab (Cinqaero®, ▼ hoofdstuk 4.1.10) is, zoals mepolizumab, een gehumaniseerd monoklonaal antilichaam gericht tegen interleukine-5. Reslizumab wordt, zoals mepolizumab en benralizumab, gebruikt bij volwassenen met ernstig persisterend eosinofiel astma die niet reageren op een klassieke hooggedoseerde onderhoudsbehandeling. Bij patiënten met ernstig eosinofiel astma heeft reslizumab slechts een bescheiden werkzaamheid op astma-exacerbaties, en het werd niet vergeleken met de andere behandelingen in deze indicatie. Het profiel van ongewenste effecten is nog niet goed bekend en een risico van kanker is niet uitgesloten. Rekening houdende met de onzekerheden over de werkzaamheid en veiligheid op lang termijn, en met de zeer hoge kostprijs, lijkt de plaats van reslizumab in de behandeling van astma zeer beperkt.

Veiligheid

  • Het meest voorkomende ongewenst effect is een tijdelijke verhoging van creatinekinase (CPK). Myalgie en overgevoeligheidsreacties gaande tot anafylactische shock, kunnen optreden. Gevallen van kanker, vooral ter hoogte van de huid, zijn beschreven, reeds na zes maanden behandeling; een oorzakelijk verband is op dit ogenblik niet uitgesloten noch bewezen.  Er zijn geen gegevens over een langere periode dan 52 weken follow-up. Volgens de Amerikaanse Food and Drug Administration (FDA) is er bij de rapportering van ongewenste effecten met reslizumab een gebrek aan nauwkeurigheid en accuraatheid, met mogelijke onderschatting van de ongewenste effecten als gevolg.

  • Er is geen doseringsaanpassing te voorzien bij nier- of leverinsufficiëntie of bij ouderen.

  • Het risico van geneesmiddeleninteracties lijkt beperkt te zijn. 9-12

Kostprijs. Ongeveer 1000 €/maand, terugbetaald in  

vortioxetine (Brintellix®)

Plaatsbepaling en advies van het BCFI.  Vortioxetine (Brintellix®▼ hoofdstuk 10.3.5.) is een antidepressivum met  “multimodaal” werkingsmechanisme. Vortioxetine heeft geen bewezen meerwaarde ten opzichte van de andere antidepressiva, en zijn veiligheidsprofiel op lange termijn is niet bekend. Bij matige tot ernstige depressie is een selectieve serotonine-heropnameremmer (SSRI) of een tricyclisch antidepressivum (TCA) de eerste keuze [zie ook Folia juli 2018]. In geval van ondoeltreffendheid van of intolerantie voor het eerst gekozen antidepressivum, is een ander en beter bestudeerd antidepressivum dan vortioxetine te overwegen. De kostprijs van vortioxetine, volledig ten laste van de patiënt (situatie op 01/04/2019), is aanzienlijk hoger dan deze van de meeste antidepressiva.

Vortioxetine is een nieuw antidepressivum waarvan het werkingsmechanisme niet goed bekend is.  Het zou de serotoninereceptoractiviteit moduleren en de serotoninetransporter inhiberen. Het zou ook de activiteit van andere neurotransmitters moduleren. Vortioxetine heeft een voornamelijk serotoninerge activiteit, wat het verwant maakt met de selectieve serotonine-heropnameremmers (SSRI’s).

Indicatie volgens de SKP: “behandeling van depressieve episodes bij volwassenen” [N.v.d.r.: in de Franstalige en Engelstalige SKP wordt vermeld dat het gaat om majeure depressieve episodes].

Doeltreffendheid

  • Vortioxetine is over het algemeen doeltreffender dan placebo in studies die meestal van korte duur zijn (6 à 8 weken).

  • Vortioxetine werd niet direct vergeleken met SSRI’s of TCA’s, die worden aanbevolen als eerstelijnsbehandeling bij majeure depressie. Directe en indirecte vergelijkingen tonen geen meerwaarde ten opzichte van de gebruikelijke antidepressiva

– Vortioxetine werd direct vergeleken met agomelatine, en lijkt doeltreffender en beter te worden verdragen. Het werd ook vergeleken met venlafaxine, waarbij het “niet-inferieur” was.13
– Indirecte vergelijkingen werden uitgevoerd met venlafaxine, citalopram, escitalopram, duloxetine, bupropion en sertraline, zonder aantoonbaar verschil in het remissiepercentage. 13,14
– Een systematisch overzicht (Cochrane Review, 2017) vond 7 studies versus selectieve noradrenaline-heropnameremmers (SNRI’s) die geen verschil toonden in respons, remissie of stopzetting van de behandeling. Vortioxetine was minder doeltreffend dan duloxetine, maar werd beter verdragen. De evidentie is van zeer lage kwaliteit. 15,16
– Een studie versus placebo en duloxetine toonde een klinisch niet relevante verbetering op een cognitieve score (uitgangswaarde van de score: 43): vortioxetine verbeterde de score met slechts 1,7 punt versus placebo en met 0,5 punt ten opzichte van duloxetine.13,17

  • De Franse Haute Autorité de Santé (HAS) concludeerde dat er geen therapeutische meerwaarde is van vortioxetine.19

  • Het Britse National Institute for Health and Care Excellence (NICE) situeert vortioxetine als een mogelijk alternatief na falen van twee andere antidepressiva. 14

Veiligheid

  • Het profiel van ongewenste effecten van vortioxetine is vergelijkbaar met dit van de SSRI’s. De meest voorkomende ongewenste effecten zijn gastro-intestinale stoornissen (zeer frequent) en neuropsychische stoornissen. De studies geven geen aanwijzingen over de veiligheid op lange termijn. Patiënten met hoog risico van zelfdoding werden uitgesloten uit de klinische studies, waardoor het risico van zelfdoding met dit geneesmiddel niet bekend is [zie ook Repertorium 10.3.].

Het aantal stopzettingen in de studies bedroeg 20 tot 40% , na respectievelijk 8 en 24 weken, voornamelijk omwille van nausea.
Indirecte vergelijkingen met sertraline, venlafaxine en bupropion tonen minder stopzetting van de behandeling als gevolg van ongewenste effecten met vortioxetine.

  • Er bestaat een risico van versterkte serotoninerge effecten bij gelijktijdige inname van onder andere SSRI’s, triptanen of tramadol [zie Repertorium Inl. 6.2.4. Serotoninesyndroom]. De associatie met MAO-inhibitoren of selectieve MAO-A-inhibitoren is gecontra-indiceerd.

  • Voorzichtigheid is geboden bij patiënten met ernstige nierinsufficiëntie of ernstige leverinsufficiëntie, en bij ouderen.

  • Vortioxetine wordt voornamelijk afgebroken door CYP2D6. Bij gelijktijdige inname van CYP2D6-inhibitoren dient dosisvermindering te worden overwogen (zie Repertorium Tabel Ic).

  • Vortioxetine heeft een lange eliminatiehalfwaardetijd (66 uur) wat de aanpak van eventuele ongewenste effecten of het overschakelen naar een ander antidepressivum kan bemoeilijken.19

  • Volgens de SKP kan vortioxetine abrupt worden gestopt [in verband met het afbouwen van antidepressiva, zie Folia april 2019].20

Dosering. 10 mg 1 x p.d.

Kostprijs. 40 €/maand voor de aanbevolen dosering, niet terugbetaald (situatie op 01/04/2019).

 Schrappingen

cinchocaïne + difenhydramine + nicotinamide crème (Trihistalex®)

De specialiteit Trihistalex® (hoofdstuk 15.3.) is uit de markt genomen. Het ging om een associatie voor lokale toepassing op basis van een antihistaminicum dat gebruikt werd als anti-jeukmiddel. In het algemeen wordt lokaal gebruik van anti-jeukmiddelen afgeraden vanwege het risico van allergische of fototoxische reacties. In geval van jeuk moet de onderliggende oorzaak behandeld worden.

enfurvitide (Fuzeon®)

Enfurvitide (Fuzeon®, hoofdstuk 11.4.3.3.)  is een fusie-inhibitor voor de behandeling van HIV-infectie.  Enfurvitide werd in april 2019 uit de markt genomen.

ethylmorfine + guaifenesine (Longbalsem®)

De specialiteit Longbalsem®, op basis van een antitussivum en een expectorans (hoofdstuk 4.2.3.), is uit de markt genomen. Bij hoesten is medicatie niet nodig. Antitussiva en expectorantia zijn niet doeltreffend en kunnen ernstige ongewenste effecten geven. Het gebruik ervan wordt afgeraden en ze zijn gecontra-indiceerd bij kinderen jonger dan 6 jaar (zie ook Repertorium 4.2.).

Specifieke bronnen

1 M. Forouzanfar et al. Comparison of Intravenous Ibuprofen with Intravenous Ketorolac in Renal Colic Pain Management; A Clinical Trial. Anesth Pain Med. 2019 February; 9(1):e86963.
2 Uribe AA et al. Comparing the Efficacy of IV Ibuprofen and Ketorolac in the Management of Postoperative Pain Following Arthroscopic Knee Surgery. A Randomized Double-Blind Active Comparator Pilot Study. Front. Surg. 5:59. doi: 10.3389/fsurg.2018.00059
3 Cenker E. et al. Intravenous paracetamol vs ibuprofen in renal colic: a randomised, double-blind, controlled clinical trial. Urolithiasis. 2018 Aug;46(4):369-373. doi: 10.1007/s00240-017-0997-7.
4 Çelik EC. The comparison of single-dose preemptive intravenous ibuprofen and paracetamol on postoperative pain scores and opioid consumption after open septorhinoplasty: a randomized controlled study. Eur Arch Otorhinolaryngol. 2018 Sep;275(9):2259-2263. doi: 10.1007/s00405-018-5065-6.
5 Viswanath A. Does Pre-Emptive Administration of Intravenous Ibuprofen (Caldolor) or Intravenous Acetaminophen (Ofirmev) Reduce Postoperative Pain and Subsequent Narcotic Consumption After Third Molar Surgery? J Oral Maxillofac Surg. 2019 Feb;77(2):262-270. doi: 10.1016/j.joms.2018.09.010.
6 Ciftci B. et al. Comparison of Intravenous Ibuprofen and Paracetamol for Postoperative Pain Management after Laparoscopic Sleeve Gastrectomy. A Randomized Controlled Study. Obesity Surgery March 2019, Volume 29, Issue 3, pp 765–770
7 Erdogan Kayhan et al. Comparison of intravenous ibuprofen and acetaminophen for postoperative multimodal pain management in bariatric surgery: A randomized controlled trial. J Clin Anesth. 2018 Nov;50:5-11. doi: 10.1016/j.jclinane.2018.06.030.
8 Ibuprofen B. Braun ®, SKP
9 Anti-IL-5 therapies for asthma DTB 2017;55:135
10 Reslizumab (Cinqaero®) dans l’asthme sévère : un “mab” de plus, avec une efficacité trop modeste. La Revue Prescrire, décembre 2017 ; 37 : 893-5
11 Cinqaero®, SKP
12 Cinqaero®, EPAR, https://www.ema.europa.eu/en/documents/assessment-report/cinqaero-epar-public-assessment-report_en.pdf
13 What role for ▼vortioxetine? DTB 2016;54:30-33
14 Vortioxetine for treating major depressive episodes, NICE 2015, www.nice.org.uk/guidance/ta367
15 ▼ Vortioxetine for acute depression in adults DTB 2017;55:99.
16 Koesters M, Ostuzzi G, Guaiana G, Breilmann J, Barbui C., Vortioxetine for depression in adults. Cochrane Database of Systematic Reviews 2017, Issue 7. Art. No.: CD011520. DOI: 10.1002/14651858.CD011520.pub2.
17 Vortioxetine May Have Specific Cognitive-Enhancing Effects in Depression. Peter Roy-Byrne, MD reviewing Mahableshwarkar AR et al. Neuropsychopharmacology 2015 Apr 1
18 Commercialisation effective, La Revue Prescrire, mei 2016, 36 (391), 341
19 Vortioxétine (Brintellix®), un antidépresseur proche des IRS, sans progrès. La Revue Prescrire, septembre 2015, 35 (383), 646-7
20 Brintellix®, SKP