Fenylpropanolamine als anorexigeen

In de Folia van november 1999 werd het advies besproken van het Committee for Proprietary Medicinal Products (CPMP), het wetenschappelijk adviesorgaan van het European Medicines Evaluation Agency (EMEA) in verband met de centraal werkende anorexigenen. Er werd vermeld dat in het advies van het CPMP een aantal centraal werkende sympathicomimetica die eveneens als anorexigeen kunnen gebruikt worden, met name fenylpropanolamine - ook norefedrine genoemd - en andere amfetaminederivaten, niet zijn opgenomen, maar dat hun gebruik als anorexigeen eveneens moet worden afgeraden.

In verband met fenylpropanolamine werd gewezen op het risico van hartritmestoornissen en psychiatrische stoornissen, en op het gevaar van toegenomen gebruik ervan, ter vervanging van de van de markt teruggetrokken anorexigenen. Van de in België beschikbare specialiteiten op basis van fenylpropanolamine heeft geen enkel de indicatie anorexigeen. Fenylpropanolamine is wel aanwezig in een aantal specialiteiten voor oraal gebruik die worden voorgesteld voor de behandeling van rhinitis (DENORAL, NASAPERT, ORNADE, RINOMAR, SINUTAB).

Het leek ons nuttig om, op basis van een recent artikel in La Revue Prescrire [19 : 599(1999)] te herinneren aan de beschikbare gegevens over het anorexigeen effect en de risico' s van fenylpropanolamine.

• De doeltreffendheid op korte termijn van fenylpropanolamine als anorexigeen is gering: in enkele kortetermijnstudies werd met fenylpropanolamine (75 mg p.d.) een daling van het gewicht met 1 à 2 kg na 6 à 8 weken gezien. Er zijn geen gegevens over de doeltreffendheid op lange termijn.
• De ongewenste effecten van fenylpropanolamine zijn vooral van cardiale en van neurologische aard. Uit een overzicht van 142 gepubliceerde casussen van ongewenste effecten van fenylpropanolamine, gebruikt als anorexigeen of bij rhinitis, bleek dat hoofdpijn het meest frequente ongewenst effect was. Andere ongewenste effecten waren o.a. opstoten van arteriële hypertensie, met soms hypertensieve encefalopathie, alsook hartritmestoornissen, convulsies, angstaanvallen, hallucinaties, verwardheid en psychiatrische stoornissen. Uit een gerandomiseerd dubbelblind placebo-gecontroleerd onderzoek bij gezonde vrijwilligers bleek dat een eenmalige inname van 150 mg fenylpropanolamine een tijdelijke verhoging van de bloeddruk veroorzaakt: ten opzichte van placebo was dit een verhoging van meer dan 30 mmHg systolisch en van bijna 20 mmHg diastolisch.

De plaats van amfetaminederivaten in de aanpak van obesitas is zeer beperkt. Daarenboven is voor geen enkel anorexigeen een gunstig effect op lange termijn op de morbiditeit en mortaliteit aangetoond. Andere geneesmiddelen die soms worden gebruikt, zoals diuretica en thyroïdhormonen hebben geen enkele plaats in de aanpak van obesitas. Magistrale bereidingen voorgesteld voor een anorexigeen effect, die meerdere substanties bevatten, zijn steeds af te raden. [Zie ook artikel "Behandeling van obesitas" Folia van juni 1999 .]