Wat is het beste moment om medicatie in te nemen? In dit eerste artikel van onze Folia-reeks bespreken we een aantal geneesmiddelen die ‘s ochtends op een lege maag moeten worden genomen: protonpompinhibitoren, ijzer, levothyroxine en bisfosfonaten.

Hoe kan je als huisarts gerichter antibiotica voorschrijven ? De kwaliteitsindicatoren en de antibioticabarometer zijn nieuwe tools die hierin willen helpen.

Hoe evolueert het antibioticagebruik in België? Hoe behandel je pijn bij kinderen met acute otitis media? Wat zegt de herziene WOREL-richtlijn over de behandeling van acute rhinosinusitis? Ontdek het in dit artikel.

Een meta-analyse van het KCE toont een beschermend effect van nirmatrelvir + ritonavir tegen COVID-19-gerelateerde sterfte en hospitalisatie. Heel wat patiënten moeten worden behandeld om één ernstig event te vermijden. Het heel hoge risico van interacties en de hoge kostprijs voor de maatschappij zijn aandachtspunten.

Volgens een Cochrane review leidt geen enkel geneesmiddel tot verbetering van de kernsymptomen bij borderline persoonlijkheidsstoornis.

Met diepe droefheid delen we het nieuws dat Professor Marc Bogaert, grondlegger en bezieler van het BCFI, is overleden op 5 november 2023 op 86-jarige leeftijd.

Het antipsychoticum quetiapine wordt steeds vaker off-label voorgeschreven in lage doseringen bij slapeloosheid zonder psychiatrische comorbiditeit. Dit is niet evidence-based en is af te raden op basis van de huidige kennis over de werkzaamheid en de veiligheid.

Volgens de Hoge Gezondheidsraad kan RSV-vaccinatie op individuele basis aangeboden worden aan patiënten > 60 jaar met minstens één risicofactor voor ernstige RSV-ziekte. Arexvy® biedt bescherming tegen RSV-ziekte maar vooral over bescherming bij personen met het hoogste risico van ernstige ziekte ontbreken gegevens. Het vaccin is zeer duur.

Acne, psoriasis, eczeem en rosacea zijn veel voorkomende chronische aandoeningen bij jonge vrouwen. Welke medicatie kan veilig gebruikt worden voor de behandeling van deze aandoeningen tijdens de zwangerschap en borstvoeding?

In de OPAL-studie zag men na 6 weken behandeling geen winst met opioïden ten opzichte van placebo bij acute lage rugpijn of nekpijn.

Op basis van de huidige kennis over de werkzaamheid en veiligheid ervan wordt intra-articulaire injectie van hyaluronzuur bij symptomatische knieartrose niet aangeraden.

Door de “beperkte beschikbaarheid” roept het FAGG op om Ozempic® (semaglutide injectie) te reserveren voor de indicatie “type 2-diabetes”, de enige vergunde indicatie. We geven enkele commentaren over het off-label gebruik van semaglutide voor gewichtsverlies.

Binnenkort start de herfstcampagne voor de vaccinatie tegen COVID-19. We bundelen hier enkele praktische aspecten en nuttige links, zowel voor apothekers en artsen als voor de woonzorgcentra.

De campagne wil  gepast gebruik van psychofarmaca bevorderen. De portaalwebsite
www.gebruikvanpsychofarmaca.be biedt ondersteuning voor artsen, apothekers en psychologen door betrouwbare informatie over psychofarmaca aan te bieden.

Vaccinatie tegen influenza is sterk aan te raden bij personen met risico van complicaties. Het antivirale middel oseltamivir was in een recente analyse niet geassocieerd met een gedaald risico van hospitalisatie.

Tirzepatide, een gecombineerde GIP/GLP-1-analoog die in België nog niet op de markt is (situatie op 1/8/2023), werd vergeleken met placebo en andere injecteerbare behandelingen. Hier volgt een overzicht van de resultaten bij type 2-diabetes.

De veiligheid van benzodiazepinegebruik tijdens de zwangerschap blijft onzeker vanwege het beperkte en soms tegenstrijdige bewijs dat beschikbaar is. De meerderheid van de studies tonen geen verhoogd risico op aangeboren afwijkingen maar een recente cohortstudie spreekt dit tegen. Chronisch gebruik tot de bevalling kan ontwenningsverschijnselen, ademhalingsproblemen en floppy-infant syndroom bij pasgeborenen veroorzaken.

Een aanvullend onderzoek op een grote gerandomiseerde studie gepubliceerd in de NEJM toont dat vitamine D alleen (d.w.z. zonder calcium) het fractuurrisico bij gezonde volwassenen niet verlaagt.

Er is een toename van cardiovasculaire aandoeningen en risicofactoren bij vrouwen op vruchtbare leeftijd. Bij de keuze van anticonceptie wordt in richtlijnen geadviseerd om de cardiovasculaire risicofactoren zorgvuldig te evalueren.

Conclusie van het BCFI, 5 jaar na commercialisering: Bexsero® beschermt het gevaccineerde kind partieel tegen invasieve meningokokken B-infectie, en de bescherming houdt waarschijnlijk 2 jaar aan. Er is geen effect op orofaryngeaal dragerschap, en dus geen effect op transmissie en geen groepsimmuniteit.

De Hoge Gezondheidsraad beveelt in de herfst een herhalingsinenting met een mRNA-vaccin aan bij hoogrisicopersonen, maar niet bij gezonde personen jonger dan 65 jaar. Bescherming door primovaccinatie en herhalingsinenting tegen infectie (en dus besmettelijkheid) en symptomatische ziekte door Omicron neemt snel af, maar bescherming tegen ernstige COVID-19 houdt langer aan.

Conclusie van het BCFI, 5 jaar na commercialisering: de uitbreiding van de oorspronkelijke indicatie, reumatoïde artritis, naar andere vormen van artritis en colitis ulcerosa gebeurde op basis van correcte studies, maar de veiligheid blijft een aandachtspunt.

Conclusie van het BCFI, 5 jaar na commercialisering:  de oorspronkelijke indicatie, reumatoïde artritis, van baricitinib (Olumiant®) werd uitgebreid naar matig tot ernstige atopische dermatitis en ernstige alopecia areata. Er zijn meer gegevens nodig om de precieze plaats van baricitinib bij de behandeling van deze nieuwe indicaties te bepalen.

Conclusie van het BCFI, 5 jaar na commercialisering: De indicatie van ixekizumab (psoriasis) werd uitgebreid naar psoriasis bij kinderen en gewrichtslijden. Het risico op infecties en kanker bij het gebruik van IL-inhibitoren is een aandachtspunt.

Conclusie van het BCFI, 5 jaar na commercialisering: Guanfacine heeft een zeer beperkte plaats in de behandeling van ADHD. Het is nog steeds niet onderzocht bij kinderen en adolescenten die niet in aanmerking komen voor stimulantia (de doelgroep volgens de SKP) en heeft een ongunstig veiligheidsprofiel.

Conclusie van het BCFI, 5 jaar na commercialisering: De combinaties van directe antivirale middelen, zoals elbasvir + grazoprevir en sofosbuvir + velpatasvir, spelen een belangrijke rol bij de behandeling van chronische hepatitis C omwille van hun effectieve resultaten op vlak van viruseradicatie en de gunstige resultaten van observationeel onderzoek.

Het BCFI is van mening dat de plaats van fampridine (Fampyra®▼; hoofdstuk 10.8.) bij loopstoornissen als gevolg van spasmen bij patiënten met multiple sclerose onzeker blijft.

Rocephine® (ceftriaxon i.m.), een effectieve behandeling van SOA’s door gonokokken, is niet meer op de markt. Ceftriaxon Fresenius Kabi® is beschikbaar (via derogatie), maar er zijn enkele belangrijke aandachtspunten.

Hydrea® (hydroxycarbamide) is via derogatie opnieuw beschikbaar. Een taskforce van het FAGG gaf aanbevelingen over alternatieven voor Hydrea®. Het FAGG en RIZIV geven aanbevelingen om de geïmporteerde verpakkingen correct te gebruiken.

In een observationele studie bij zwangere vrouwen met opioïdafhankelijkheid gaf substitutiebehandeling met buprenorfine minder kans op neonatale ongewenste effecten  dan een substitutiebehandeling met methadon.

De Hoge Gezondheidsraad beveelt vaccinatie tegen dengue aan bij wie langer dan 4 weken of frequent reist naar hoogrisicogebieden, maar enkel voor degenen die in het verleden al dengue hebben doorgemaakt. Werkzaamheid, veiligheid en de onzekerheden rond de vaccinatie worden beknopt besproken.

De onderhoudsbehandeling na een orgaantransplantatie is complex. Behandelschema’s met mTOR-inhibitoren geven een lager kankerrisico, maar ook een hogere mortaliteit.

De inhalatoren die gebruikt worden bij astma en COPD hebben een klimaatimpact die beperkt kan worden. In de eerste plaats moet de patiënt de geschikte behandeling krijgen, en in de mate van het mogelijke kunnen we dan voor het minst vervuilende toestel kiezen.

Volgens een studie gesponsord door de fabrikant van erenumab wordt dit monoklonaal antilichaam beter verdragen (primair eindpunt) dan topiramaat en is het werkzamer (secundair eindpunt) voor de preventie van migraine-aanvallen. Een aantal kanttekeningen worden gemaakt.

De jaarlijkse update van een derde en laatste reeks hoofdstukken van het Gecommentarieerd Geneesmiddelenrepertorium is afgewerkt en online geplaatst. We melden hier de belangrijkste wijzigingen.

Het FAGG roept voorschrijvers en apothekers op om deel te nemen aan een bevraging over de kennis van de risico's van ketoprofen in gelvorm.

Een cohortstudie toont een associatie tussen endocarditis en invasieve tandheelkundige procedures bij hoogrisicogroepen, en een vermindering van deze incidentie na antibioticaprofylaxe.

Noch voor een of ander geneesmiddel, noch voor de COVID-19 vaccins is bewezen dat ze langdurige COVID voorkomen of genezen. Degelijk onderzoek is noodzakelijk.

Als niet-medicamenteuze maatregelen onvoldoende zijn, zijn sederende H₁-antihistaminica een optie bij bewegingsziekte (reisziekte), na afwegen van de voordelen en de risico’s. Ze zijn slechts uitzonderlijk te gebruiken bij kinderen en nooit bij kinderen jonger dan 2 jaar.

Sommige geneesmiddelen, vooral bruispreparaten, bevatten een aanzienlijke hoeveelheid natrium. Welke invloed hebben die geneesmiddelen op cardiovasculaire events en de mortaliteit bij patiënten met en zonder hypertensie?

De redactie van het Formularium Ouderenzorg heeft de geselecteerde geneesmiddelen voor gegeneraliseerde angst, depressie en neuropathische pijn gewijzigd.

Rimegepant is een nieuw antimigrainemiddel en behoort tot de klasse van de CGRP receptorantagonisten, de zogenaamde gepants. Rimegepant is zowel geïndiceerd voor de behandeling van migraineaanvallen als voor migraineprofylaxe. Het heeft een bescheiden effect op de pijn en lijkt veilig op korte termijn. Meer onderzoek is nodig over de plaats van rimegepant in het arsenaal van antimigrainemiddelen en over de werkzaamheid en veiligheid op lange termijn.

Semaglutide injectie werd door het EMA goedgekeurd voor de behandeling van obesitas. In dit artikel bespreken we enkele gegevens uit gecontroleerde studies over werkzaamheid en over de evolutie van het gewicht na het stopzetten van semaglutide.

Bepaalde anti-epileptica zijn teratogeen. Ondanks de naam van deze klasse van geneesmiddelen, worden ze voor meerdere aandoeningen gebruikt en beperkt het probleem van de teratogeniteit zich niet tot epilepsiepatiënten. Alle vrouwelijke patiënten in de vruchtbare leeftijd moeten bij de start van de behandeling duidelijke informatie krijgen over het risico van teratogeniteit. Ook mogelijke interacties met hormonale anticonceptiva moeten besproken worden.

Een goed uitgevoerde gerandomiseerde studie in NEJM toont geen enkele winst met ivermectine, metformine en fluvoxamine bij een milde COVID-19 infectie.

De direct werkende antivirale middelen zijn intussen al meer dan 10 jaar op de Belgische markt. Wat weten we na 10 jaar over de effectiviteit en veiligheid van deze behandelingen?

Sinds 1 april 2023 kan de huisapotheker een medicatienazicht uitvoeren voor patiënten die chronisch minstens 5 terugbetaalde geneesmiddelen nemen.

Het nieuwe symbool in het Repertorium duidt de verpakkingen aan die langdurig onbeschikbaar zijn: dit betekent dat de firma aan het Geneesmiddelenagentschap (FAGG) heeft gemeld dat de verpakking langer dan 1 jaar niet beschikbaar zal zijn.

Een geriatrische evaluatie bij ouderen met een ongeneeslijke kanker resulteert in minder ernstige bijwerkingen bij eenzelfde overleving.

De Hoge Gezondheidsraad ziet PCV13 (het vaccin dat gratis verdeeld wordt door de gemeenschappen) en PCV15 (dat recent vergund is voor vaccinatie van kinderen) als gelijkwaardige opties voor de vaccinatie tegen pneumokokken van kinderen.

Nieuwe gegevens tonen geen verband tussen regelmatig gebruik van protonpompinhibitoren (PPI’s) en verhoogde globale sterfte, maar wel tussen PPI’s en renale sterfte.

Studies met finerenon, de eerste niet-steroïdale mineralocorticoïdreceptor-antagonist, tonen bemoedigende resultaten bij patiënten met chronische nierinsufficiëntie, voorlopig enkel bij patiënten met type 2-diabetes.

Een grote retrospectieve cohortstudie uit Canada bevestigt eerdere geruststellende gegevens: vaccinatie met een mRNA vaccin tegen COVID-19 tijdens de zwangerschap gaat niet gepaard met ongewenste perinatale uitkomsten zoals vroeggeboorte, laag geboortegewicht en doodgeboorte.

Waarop moet men letten afhankelijk van het type ingreep? Hoe kun je anticiperen op de nodige dosisaanpassingen? Een overzicht in de Australian Prescriber.

De jaarlijkse update van een tweede reeks hoofdstukken van het Gecommentarieerd Geneesmiddelenrepertorium is afgewerkt en online geplaatst.

Het EMA-advies om de vergunning van het antivirale middel tegen COVID-19, molnupiravir, te weigeren, herinnert er ons aan dat het ook in noodsituaties belangrijk blijft de werkzaamheid van geneesmiddelen voldoende te onderbouwen.

De US Preventive Services Task Force (USPSTF) maakt een aanbeveling tegen het gebruik van vitamine E- en van bètacaroteen-supplementen in de primaire preventie van cardiovasculaire aandoeningen en kanker.

De GRADE-studie toont geen argumenten om bij diabetespatiënten een voorkeur te geven voor glimepiride, sitagliptine, liraglutide of insuline glargine als add-on-behandeling bij metformine.

Het bivalent BA.4-5 Pfizer-vaccin, gericht tegen het originele SARS-CoV-2-virus + tegen de Omicron subvarianten BA.4 en BA.5, mag ook gebruikt worden voor primovaccinatie tegen COVID-19 vanaf de leeftijd van 12 jaar (al is het een off-label toepassing).

Sinds 1 februari 2023 vergoedt het RIZIV een afbouwprogramma voor benzodiazepines en verwante middelen (Z-drugs) door middel van magistrale bereidingen. Het afbouwprogramma wordt begeleid door de arts en de apotheker.

Recent kwam de nieuwe versie van de BAPCOC gids (editie 2022) online. In dit artikel lichten we de belangrijkste wijzigingen in de nieuwe editie toe.

De literatuurstudies voor de consensusvergaderingen van het RIZIV worden uitgevoerd door het BCFI. Het juryrapport van het RIZIV volgt in een latere fase.

Dit artikel bespreekt de plaatsbepaling van emolliëntia, corticosteroïden en topische immunomodulatoren bij de behandeling van atopisch eczeem.

Uit de OPTION-DM-studie blijkt dat, wanneer de pijncontrole onvoldoende is met monotherapie, de drie onderzochte combinaties een vergelijkbare verlichting van pijnlijke diabetische neuropathie geven. De onderzochte geneesmiddelen zijn amitriptyline, duloxetine en pregabaline.

Het BCFI roept apothekers op om onbeschikbaarheden van een geneesmiddel te melden aan het FAGG wanneer de beschikbaarheid op het terrein niet overeenkomt met de informatie in  FarmaStatus of op de BCFI-website. De tekorten maken rationeel voorschrijven, afleveren en gebruiken van geneesmiddelen nog urgenter.

De jaarlijkse update van een eerste reeks hoofdstukken van het Gecommentarieerd Geneesmiddelenrepertorium is afgewerkt en online geplaatst.

Bij de voorbereiding van de Folia-artikels worden deze regelmatig nagelezen door experten. We bedanken de experten die in 2022 hun commentaren zonden.