Profylaxis van postoperatieve nausea en braken

Nausea en braken zijn frequente complicaties in de postoperatieve periode. Ter preventie van postoperatieve nausea en braken worden vaak geneesmiddelen toegediend zoals dopamine-antagonisten, anticholinergica, H₁ -antihistaminica, serotonine-antagonisten, en corticosteroïden.

• Van de dopamine-antagonisten zijn droperidol en metoclopramide het best bestudeerd. Droperidol is een doeltreffend anti-emeticum; voorzichtigheid is evenwel geboden gezien het risico van verlenging van het QT-interval en aritmieën. Hoewel metoclopramide en domperidon gastroprokinetische eigenschappen bezitten, zijn geen van beide zeer doeltreffend in de preventie van postoperatieve nausea en braken. Promethazine [n.v.d.r.: in het Gecommentarieerd Geneesmiddelenrepertorium geclassificeerd bij de H₁ -antihistaminica] is doeltreffend ter preventie van postoperatieve nausea en braken, maar het veroorzaakt frequent sedatie, hyoptensie en anticholinerge effecten.
• Bepaalde anticholinergica zoals scopolamine, zijn doeltreffend ter preventie van postoperatieve nausea en braken, maar hun ongewenste effecten zijn frequent (sedatie, accomodatiestoornissen, mydriasis, monddroogte, urineretentie, geheugenstoornissen, hallucinaties, verwarring en desoriëntatie).
• H₁ -antihistaminica zoals cyclizine, zijn eveneens doeltreffend maar ze veroorzaken frequent sedatie en monddroogte
• Serotonine-antagonisten zoals dolasetron, granisetron, ondansetron en tropisetron zijn doeltreffend bij postoperatieve nausea en braken, en veroorzaken weinig ongewenste efecten. Soms treden hoofpijn en duizeligheid op.
• Sommige corticosteroïden zoals dexamethason parenteraal, hebben eveneens anti-emetische eigenschappen

Het is belangrijk nausea en braken van elkaar te onderscheiden gezien sommige geneesmiddelen (b.v. droperidol) doeltreffender zijn bij nausea, andere (b.v. de serotonine-antagonisten) bij braken. Anderzijds lijkt een combinatie van meerdere middelen, b.v. een serotonine-antagonist met een dopamine-antagonist of met een corticosteroïd, doeltreffender te zijn dan één enkel geneesmiddel. Men dient echter rekening te houden met het risico van ongewenste effecten eigen aan elk van deze geneesmiddelen.

Naar

• T.J. Gan: Postoperative nausea and vomiting – Can it be eliminated ? JAMA 287 : 1233-1236(2002)
• A.L. Kovac: Prevention and treatment of postoperative nausea and vomiting Prevention and treatment of postoperative nausea and vomiting Drugs 59 : 213-243(2000)

Specialiteitsnamen

• Butylhyoscinebromide: Buscopan
• Cyclizine: (niet gecommercialiseerd in België)
• Dexamethason: Aacidexam (injecteerbaar)
• Dolasetron: (niet gecommercialiseerd in België)
• Domperidon: Dompephar Merck-Domperidon Motilium Noseum Zilium
• Droperidol: Dehydrobenzperidol
• Granisetron: Kytril
• Hyoscinehydrobromide: (niet beschikbaar als specialiteit)
• Metoclopramide: Dibertil Docmetoclo Metoclopramide EG Movistal Primperan
• Promethazine: Phenergan
• Ondansetron: Zofran
• Tropisetron: Novaban

Scopolamine, of hyoscine, is beschikbaar als hyoscinehydrobromide en als butylhyoscinebromide. Er zijn belangrijke verschillen in posologie tussen butylhyoscinebromide en hyoscinehydrobromide; let op bij het voorschrijven en afleveren!