5α-reductase-inhibitoren en risico van prostaatkanker

Finasteride en dutasteride, twee 5α-reductase-inhibitoren, zijn geregistreerd voor de behandeling van benigne prostaathypertrofie. De rol van androgenen in de ontwikkeling van prostaatkanker is duidelijk aangetoond, en er is gesuggereerd dat inhibitie van 5α-reductase, het enzym verantwoordelijk voor de omzetting van testosteron tot dihydrotestosteron, het androgeengehalte in de prostaat zou kunnen verminderen en zo het risico van prostaatkanker zou kunnen verminderen.

In twee grote gerandomiseerde placebo-gecontroleerde studies werd het effect van een behandeling met een 5α-reductase-inhibitor ter preventie van prostaatkanker onderzocht bij patiënten met een hoog risico van prostaatkanker (leeftijd> 50 jaar, hoog PSA (Prostaat Specifiek Antigeen)-gehalte) maar bij wie prostaatkanker niet was gediagnosticeerd. In de eerste studie (REDUCE) werd dutasteride geëvalueerd over een periode van 4 jaar [ N Engl J Med 2010; 362: 1192-202 (doi:10.1056/NEJMoa0908127)]; in de tweede studie (PCPT) werd finasteride geëvalueerd over een periode van 7 jaar [ N Engl J Med 2003; 349: 215-24 (doi:10.1056/NEJMoa030660)]. Beide studies tonen een statistisch significante daling van ongeveer 25 % van de globale incidentie van prostaatkanker bij patiënten behandeld met een 5α-reductase-inhibitor, maar dit geringe voordeel wordt tenietgedaan door een geringe, statistisch significante verhoging van de incidentie van hooggradige prostaatkanker (Gleason score ≥ 7) gediagnosticeerd door echografie en biopsie. Er waren geen gegevens over het effect van dutasteride en finasteride op de incidentie van gemetastaseerd prostaatcarcinoom of op de morbiditeit of mortaliteit door prostaatkanker. Deze resultaten pleiten dus niet voor een gunstig effect van 5α-reductase-inhibitoren op het risico van prostaatkanker in het algemeen. De preventie van prostaatkanker wordt ten andere niet als indicatie vermeld in de Samenvatting van de Kenmerken van het Product (SKP, de vroegere wetenschappelijke bijsluiter) van de specialiteiten op basis van finasteride en dutasteride. Er verscheen een commentaar bij deze twee studies [ N Engl J Med 2011; 365: 97-9 (doi:10.1056/NEJMp1106783)]. Volgens de auteurs van dit commentaar illustreren de resultaten van deze studies – die op het eerste zicht bemoedigend zijn- dat een kritische analyse noodzakelijk is wanneer men de doeltreffendheid van een geneesmiddel wenst te evalueren, zeker wanneer het gaat om een geneesmiddel dat preventief gebruikt wordt.

In verband met deze studies en de mogelijkheid van een verhoogd risico van hooggradige prostaatkanker bij patiënten met benigne prostaathypertrofie die langdurig behandeld worden met een 5α-reductase-inhibitor (dutasteride, finasteride), publiceerde de Amerikaanse Food and Drug Association (FDA) in september 2011 een waarschuwing [ www.fda.gov/Drugs/DrugSafety/ucm258314.htm ]. In deze waarschuwing wordt onder andere aanbevolen om prostaatkanker uit te sluiten vooraleer een behandeling met een 5α-reductase-inhibitor te starten voor benigne prostaathypertrofie en aandacht te hebben voor elke stijging van het PSA-gehalte gedurende de behandeling. Aangezien 5α-reductase-inhibitoren het PSA-gehalte doen dalen, kan elke PSA-stijging (ook als het gehalte binnen de normaalwaarden blijft) een signaal zijn voor prostaatkanker, en moet worden onderzocht.

Nota

Finasteride wordt ook off-label gebruikt bij de behandeling van alopecia androgenetica maar gezien de ongewenste effecten, kan men zich vragen stellen over de risicobatenverhouding van finasteride in deze indicatie [zie Folia april 2009 ].