Hoelang moet men profylactisch antispychotica verder geven na een eerste episode van psychose?

Na een eerste episode van psychose vermindert profylaxis met antipsychotica aanzienlijk de kans op een recidief. In een consensusdocument verschenen in 1996 in Nederland, wordt aangeraden om na een eerste episode van psychose, 2 jaar profylactisch antipsychotica voor te schrijven en na meerdere psychotische episodes 5 jaar. Het is echter moeilijk om in een consensusdocument individuele patiëntenkenmerken in acht te nemen, terwijl deze van groot belang zijn bij de beslissingen omtrent de duur van de behandeling.

In de praktijk dient men zeker te zijn dat het wel gaat om een psychotische crisis opgetreden in het kader van schizofrenie, en niet om een geïsoleerde psychotische episode of een episode die kan evolueren tot een manisch-depressieve psychose [n.v.d.r.: er is minstens 6 maand nodig vooraleer men de diagnose van schizofrenie kan stellen].

Verder dienen de voor- en nadelen van het langdurig gebruik van antipsychotica te worden geëvalueerd. Deze geneesmiddelen hebben inderdaad vele ongewenste effecten zoals nausea en hypotensie, dysforie, sedatie, impotentie, ejaculatiestoornissen; deze effecten zijn frequent maar dikwijls van voorbijgaande aard. Daarenboven kunnen antipsychotica extrapiramidale stoornissen uitlokken, waarvan sommige vlug optreden (acathisie, acute dystonie, parkinsonisme) en andere slechts na verschillende maanden of zelfs jaren behandeling (tardieve dyskinesie, tardieve dystonie en tardieve acathisie). Deze tardieve extrapiramidale effecten vormen het belangrijkste probleem, omdat ze zelfs na het staken van de behandeling kunnen persisteren. In een onderzoek bij 850 patiënten nam de cumulatieve incidentie van tardieve dyskinesie toe met 5% per jaar antipsychoticagebruik, oplopend tot 40% na 8 jaar. De belangrijkste risicofactor voor tardieve dyskinesie is de leeftijd.

Clozapine en andere meer recente antipsychotica zoals olanzapine en risperidon vertonen een geringer risico op acute extrapiramidale effecten.

Als besluit dient benadrukt dat de duur van de antipsychotische profylaxis na een eerste episode van psychose individueel dient bepaald te worden, in functie van het risico op recidief enerzijds en van het risico op tardieve dyskinesie anderzijds.

Naar

• P. Van Harten et al.: Hoe lang antipsychoticaprofylaxe na een eerste schizofrene psychose? Tijdschr voor Geneeskd 142 : 1361-1364(1998)

Nota van de redactie

• Zoals reeds vermeld in het artikel "De atypische neuroleptica" verschenen in de Folia februari 1998 , weet men niet of voor alle atypische neuroleptica het risico op tardieve dyskinesie lager is dan voor de klassieke neuroleptica.
• Bij stoppen van een antipsychotische behandeling is progressieve vermindering van de doses aanbevolen.