Antagonisten van de leukotrieenreceptorenDe antagonisten van de leukotrieenreceptoren, zoals zafirlukast en montelukast, vormen een nieuwe klasse van geneesmiddelen ter behandeling van astma. Deze geneesmiddelen hebben zowel anti-inflammatoire als bronchodilaterende eigenschappen, en worden oraal toegediend. DoeltreffendheidDe antagonisten van de leukotrieenreceptoren zijn onderzocht in placebo-gecontroleerde studies alsook in vergelijkende studies, bij patiënten met mild tot matig astma. [N.v.d.r.: de resultaten van een aantal vergelijkende studies zijn enkel gepubliceerd als abstract.] Zowel montelukast als zafirlukast blijken een verbetering van de longfunctie (b.v. stijging van de éénsecondewaarde) en van de symptomen te induceren bij volwassen patiënten met chronisch astma; ook werd in een aantal studies een verminderde nood voor kortwerkende β2 -agonisten gevonden. Voor montelukast werd dit ook gevonden voor kinderen van 6 jaar of ouder, maar de ervaring bij kinderen is toch nog beperkt. In een studie waarbij zafirlukast werd vergeleken met natriumcromoglicaat via inhalatie, werden geen significante verschillen gevonden tussen de twee groepen. De resultaten van de momenteel beschikbare studies wijzen erop dat inhalatiecorticosteroïden in lage dosis, b.v. beclomethason 0,4 à 0,5 mg per dag [n.v.d.r.: of fluticason 0,2 mg per dag], doeltreffender zijn dan de antagonisten van de leukotrieenreceptoren bij patiënten met mild tot matig astma. Er zijn een aantal resultaten van studies, de meeste enkel beschikbaar als abstract, die suggereren dat deze middelen bescherming bieden bij inspanningsgebonden astma. Er zijn argumenten om aan te nemen dat leukotriënen een centrale rol spelen in acetylsalicylzuur-intolerant astma, en dat antagonisten van de leukotrieenreceptoren bijgevolg een plaats zouden kunnen hebben in de behandeling van patiënten met dergelijk astma. Er is momenteel echter nog geen evidentie dat montelukast of zafirlukast doeltreffender is bij astmatici overgevoelig voor acetylsalicylzuur dan bij andere astmatici. Ook is niet bewezen dat deze antagonisten van de leukotrieenreceptoren beschermen tegen anafylactische reacties geïnduceerd door acetylsalicylzuur of niet-steroïdale anti-inflammatoire geneesmiddelen. VeiligheidDe meest frequente ongewenste effecten van de antagonisten van de leukotrieenreceptoren zijn gastro-intestinale last en hoofdpijn. De veiligheid op lange termijn is echter nog niet bekend. Met zafirlukast is stijging van de leverenzymen gesignaleerd, en zijn enkele zeldzame gevallen van hepatitis gerapporteerd. Enkele gevallen van Churg-Strauss syndroom (een zeldzame, maar mogelijk fataal verlopende allergische granulomateuze eosinofiele vasculitis) zijn gerapporteerd bij patiënten op corticosteroïden, bij wie na starten van de behandeling met een antagonist van de leukotrieenreceptoren de dosis van het corticosteroïd werd verminderd. Waarschijnlijk was het syndroom bij deze patiënten reeds tevoren aanwezig, maar werd het onderdrukt door de corticosteroïdtherapie. Bij bejaarden behandeld met zafirlukast werd een verhoogde incidentie van infecties gezien, vooral ter hoogte van de luchtwegen. In studies bij kinderen die behandeld werden met montelukast was sinusitis, faryngitis, koorts en influenza frequenter dan in de placebogroep. Ook bij volwassenen trad influenza vaker op in de groep behandeld met montelukast dan in de placebogroep. [N.v.d.r.: zafirlukast kan, door inhibitie van het metabolisme, de werking van vitamine K-antagonisten potentialiseren. Van montelukast kunnen de plasmaconcentraties zijn verlaagd bij gelijktijdig gebruik van enzyminduceerders zoals fenytoïne, fenobarbital en rifampicine.] Plaats in de aanpak van astmaHet is momenteel moeilijk de plaats van deze geneesmiddelen bij de aanpak van astma te bepalen. De British Thoracic Society stelt dat hiervoor meer studies noodzakelijk zijn waarin montelukast of zafirlukast vergeleken worden met de aanvaarde geneesmiddelen bij astma. In de beschikbare studies ging het meestal om patiënten met mild tot matig astma; het effect van de antagonisten van de leukotrieenreceptoren bij patiënten met ernstig astma is onduidelijk. Het is ook moeilijk te voorspellen welke patiënten het meeste voordeel zullen hebben, gezien het antwoord op deze geneesmiddelen wisselend lijkt te zijn. Een proefperiode van ongeveer één maand is dan ook aanbevolen. Deze termijn zou lang genoeg moeten zijn om de patiënten met positieve respons aan te duiden. Indien er geen objectieve evidentie van verbetering is binnen deze termijn, zou de behandeling moeten worden gestopt. In tegenstelling tot de inhalatiecorticosteroïden is het voor montelukast of zafirlukast niet aangetoond dat ze de nood voor hospitalisatie verminderen of leiden tot een verbetering van de longfunctie op lange termijn. Een leukotrieenreceptorantagonist dient dan ook niet gebruikt te worden alvorens andere geneesmiddelen tegen astma, waarvan het nut bewezen is, zijn geprobeerd. Ze mogen ook niet gebruikt worden om een acute astma-aanval te behandelen. Tijdens een behandeling met deze middelen moet de patiënt kortwerkende bronchodilatoren blijven gebruiken indien de symptomen dit vereisen. Indien bij een patiënt op corticosteroïden, via inhalatie of oraal, een behandeling met een antagonist van de leukotrieenreceptoren wordt toegevoegd, mag de dosis van het corticosteroïd niet onmiddellijk verlaagd worden. De antagonisten van de leukotrieenreceptoren hebben het voordeel dat het therapeutisch antwoord binnen de 24 uur optreedt, in tegenstelling tot de inhalatiecorticosteroïden waarbij het meerdere weken kan duren alvorens het maximaal effect wordt bekomen. Ook kunnen de antagonisten van de leukotrieenreceptoren een rol spelen bij de behandeling van patiënten die geen geneesmiddelen kunnen inhaleren, of die toediening via inhalatie weigeren. De kostprijs van een behandeling met een antagonist van de leukotrieenreceptoren is echter veel hoger dan met een inhalatiecorticosteroïd. Naar
SpecialiteitsnamenMontelukast: Singulair (geregistreerd in België maar niet gecommercialiseerd) Zafirlukast: Accolate Resma |