Behandeling van idiopathische recidiverende aften

Aften, d.w.z. solitaire of multipele pijnlijke recidiverende ulceraties van het niet-gekeratiniseerd mondslijmvlies, treden meestal reeds op in de kinderjaren, en hun incidentie neemt af vanaf de leeftijd van 50 jaar. Meestal zijn aften klein, met een diameter van 4 tot 8 mm (de ' minor' vorm), maar er zijn ook aften met een diameter van 1 cm of meer (de ' major' vorm).

Meestal wordt geen oorzaak gevonden. Bij ernstige, plots optredende vormen is het wel nuttig de rol van systemische aandoeningen (bv. syndroom van Behçet, inflammatoir darmlijden, coeliakie, virale infecties zoals HIV of herpes), en van geneesmiddelen (vooral NSAID’s, β-blokkers, alendronaat) uit te sluiten. Bij sommige patiënten met recidiverende aften wordt een tekort aan ijzer, vitamine B of foliumzuur gevonden, maar er is geen evidentie dat vitamine- of ijzersupplementen de genezing versnellen, en systematisch bepalen van de foliumzuur-, vitamine B₁₂ en ferritine-spiegels kan niet worden aanbevolen.

Idiopathische recidiverende aften verdwijnen spontaan in 1 à 2 weken, en een behandeling is dus niet per se noodzakelijk. Er wordt aanbevolen traumata (bv. door gebruik van een te harde tandenborstel of eten van harde en scherpe spijzen), en zuurrijke voedingswaren en dranken te vermijden. Behandeling wordt vooral toegepast bij frequente en hinderlijke aften.

Voor volgende lokale behandelingen bestaat er beperkte evidentie van doeltreffendheid.

• Lokale preparaten op basis van lokale anesthetica (bv. lidocaïne) kunnen de pijn verlichten. Zelden is er een prikkelend gevoel of een allergische reactie. Bij uitgebreid gebruik van lokale anesthetica bestaat er, zolang het mond- en keelslijmvlies gevoelloos is, risico van verslikken; lidocaïne-intoxicatie is beschreven door resorptie langs beschadigde mucosa of door inslikken. Om het effect zo lokaal mogelijk te houden, wordt de voorkeur gegeven aan een viskeus preparaat van lidocaïne.
• Lokale preparaten op basis van chloorhexidine gaan secundaire besmetting van de laesie tegen. Chloorhexidine kan de tanden bruin kleuren; misschien wordt de bruinkleuring tegengegaan door de tanden te poetsen vóór de mondspoeling.
• Lokale preparaten op basis van een corticosteroïd (bv. triamcinolonacetonide 0,1% onder vorm van gingivale pasta) zouden volgens sommigen de pijn verlichten en de genezing versnellen. Orale candidase kan optreden, en resorptie van het corticosteroïd via de beschadigde mucosa is mogelijk.

Bij patiënten met ernstige recidiverende aften lijkt systemisch gebruik van corticosteroïden een mogelijke behandeling, maar er is geen evidentie dat dit doeltreffender is dan lokale toepassing van corticosteroïden, en het risico van ongewenste effecten is groter. Er is ook evidentie van doeltreffendheid van thalidomide (bv. bij patiënten met HIV-infectie) maar het gebruik ervan is sterk beperkt door de teratogeniteit en andere ongewenste effecten.

Nota

• Voor volgende specialiteiten op basis van chloorhexidine en/of lidocaïne wordt gebruik bij aften als indicatie in de bijsluiter vermeld.
  • Lidocaïne viskeuze oplossing: Xylocaïne Visqueuse®
  • Chloorhexidine: Baxil® (spray), Eludril® (oplossing), Corsodyl® (gel, oplossing, spray)
  • Chloorhexidine + lidocaïne: Medica® (spray).

  In het Gecommentarieerd Geneesmiddelenrepertorium worden in hoofdstuk ' 12.4.4. Mondbaden, collutoria en gargarismen' nog andere specialiteiten vermeld die, volgens de bijsluiter, kunnen gebruikt worden bij aften. Ze bevatten meestal antiseptica en/of analgetica. We vonden geen gegevens over hun doeltreffendheid.

• Triamcinolonacetonide 0,1% (Kenacort A®, gingivale pasta) heeft als indicatie in de bijsluiter de symptomatische behandeling van acute inflammatoire letsels van de mondmucosa.

Enkele referenties

• Farmacotherapeutisch Kompas, via http://www.fk.cvz.nl/
• Orter S. en Scully C.: Aphtous ulcers (recurrent) in Clinical Evidence 2005; 14: 1678-84
• Scully C.: Aphtous ulceration. N Engl J Med 2006; 355: 165-72