Behandeling van schurft

In de pers wordt regelmatig bericht over een toename van het aantal schurftgevallen in bepaalde gemeenschappen zoals scholen en woon- en zorgcentra. Schurft is een hinderlijke en zeer besmettelijke, maar weinig ernstige huidparasitose, en de incidentie wordt gekenmerkt door cyclische fluctuaties. Schurft ontstaat door kolonisatie van de opperhuid door een mijt, Sarcoptes scabiei hominis. Overdracht gebeurt vooral via direct contact, maar ook op indirecte wijze (beddengoed, kleding ). Promiscuïteit, gemeenschapsleven met frequent huidcontact en gebrek aan hygiëne zijn bevorderende factoren, maar schurft treedt op in alle leeftijdsgroepen en bij alle sociale niveaus.

Klinisch beeld

De incubatieperiode van schurft verloopt silentieus en duurt meestal 3 tot 4 weken, en de patiënt is dan al besmettelijk. Na de incubatieperiode treedt schurft klassiek op als een hevige jeuk die ’s nachts toeneemt in intensiteit, en specifieke huidletsels (kronkelige gangetjes, vooral aan de palmaire zijde van de polsen, aan de ruimten tussen de vingers, de voorste okselplooien, ter hoogte van de borsten en de externe genitaliën. Het typische klinisch beeld van schurft wordt dikwijls gemaskeerd door krabletsels die frequent zijn, kleine papeltjes en eczeemvorming of superinfectie. Bij crusted scabies (syn. scabies norvegica), is er meestal veel minder tot geen jeuk, en zijn er verspreide korstige letsels of keratosen; deze vorm treedt vooral op bij immuungedeprimeerde patiënten en bij ouderen, vooral als ze minder mobiel zijn.

Behandeling

Het doel van de behandeling is de symptomen te verminderen, de parasieten te verwijderen en verdere verspreiding te vermijden.

Niet-medicamenteuze maatregelen

Na contact met een patiënt met schurft is het aanbevolen de handen te wassen met lauw water en zeep om infectie-overdracht te voorkomen. Antiseptische oplossingen zijn niet doeltreffend tegen parasieten. Het linnen- en beddengoed moeten gewassen worden aan een temperatuur boven 60°C. In geval van optreden van schurft in een instelling wordt aanbevolen om de patiënt af te zonderen tot 48 uur na het begin van de behandeling. Preventieve behandeling van het personeel wordt niet aanbevolen.

Antiparasitaire medicamenteuze behandeling

• Lokale behandeling met permethrine-crème aan 5% (Zalvor® of magistraal¹) wordt als de eerstekeuzebehandeling beschouwd. Eén enkele applicatie is in principe voldoende, maar in ernstige gevallen of in geval van twijfel over correcte toepassing wordt een tweede applicatie met één week interval aanbevolen. Permethrine moet aangebracht worden op het hele lichaam (van de kaakrand tot de voeten) gedurende 8 tot 12 uur, en moet nadien verwijderd worden door te wassen. Een dergelijke applicatie is echter lastig, met mogelijk problemen van therapietrouw tot gevolg. Huidirritatie kan optreden.
• Benzylbenzoaat in emulsie aan 25% (magistraal²) is een andere optie; het is minder werkzaam en veel meer irriterend dan permethrine maar veel goedkoper. Benzylbenzoaat moet op het hele lichaam aangebracht worden, eenmaal per dag gedurende minstens 3 opeenvolgende dagen, en moet nadien verwijderd worden door te wassen. Er werden gevallen van contactallergie beschreven.
• Ivermectine, een antiparasitair middel dat reeds lang gebruikt wordt in de veeartsenijkunde, is de enige orale behandeling van schurft. Ivermectine is niet geregistreerd noch gecommercialiseerd in België, maar kan bijvoorbeeld uit Frankrijk of Nederland ingevoerd worden waar het gecommercialiseerd is onder de specialiteitsnaam Stromectol®. De aanbevolen posologie is 0,2 mg/kg lichaamsgewicht (of 12 mg voor een volwassene van 60 kg) in een éénmalige dosis langs orale weg. Aangezien ivermectine niet inwerkt op de eitjes van de schurftmijt, kan een tweede dosis overwogen worden na 8 tot 15 dagen in geval van ernstige infectie of bij optreden van nieuwe schurftletsels. Vaak blijft de jeuk nog een tijd aanwezig na de behandeling. Persisterende jeuk of krabletsels betekenen op zich echter niet dat een tweede dosis moet toegediend worden. De ongewenste effecten van ivermectine zijn weinig frequent en meestal niet ernstig: voorbijgaande exacerbatie van jeuk, hoofdpijn, vertigo, gastro-intestinale last. Ernstigere ongewenste effecten zoals hepatitis, tachycardie of dyspneu werden echter gerapporteerd bij ouderen. Ivermectine is gecontra-indiceerd gedurende de zwangerschap en de periode van borstvoeding, evenals bij kinderen met gewicht < 15 kg.

  Bij de behandeling van klassieke (niet-gecompliceerde) schurft, is de werkzaamheid van ivermectine gelijkaardig aan deze van de lokale behandelingen. Er zijn geen vergelijkende gegevens beschikbaar voor specifieke groepen zoals kinderen of ouderen. Bij patiënten met crusted scabies is behandeling met ivermectine niet voldoende, en wordt in het algemeen de associatie van lokaal permethrine met oraal ivermectine aanbevolen. Ivermectine blijkt dus een therapeutische optie te zijn voor de behandeling van schurft bij falen of niet verdragen van de lokale behandelingen, alsook in associatie met een lokale applicatie voor de behandeling van crusted scabies.3,4,5 De kostprijs van ivermectine is hoger dan deze van de lokale behandelingen.

Update van 23/01/24: ivermectine is nu geregistreerd en gecommercialiseerd in België onder de specialiteitsnaam Ivermectine Substipharm®.

Behandeling van de jeuk

Ondanks een doeltreffende antiparasitaire behandeling kan de jeuk gedurende meerdere weken aanhouden, en de letsels verdwijnen slechts langzaam. Orale toediening van een H₁-antihistaminicum of lokale applicatie van een corticosteroïd kan nuttig zijn om de jeuk te verlichten, hoewel de werkzaamheid van deze geneesmiddelen in deze indicatie niet goed onderbouwd is.

Nota

In verband met voorschrijven van geneesmiddelen die in België niet beschikbaar zijn, zie Folia september 2013 .

¹ Hydrofiele permethrine-crème aan 5% TMF

² Benzylbenzoaat-emulsie aan 25% TMF

³ N Engl J Med 2010; 362: 717-25 (doi: 10.1056/NEJMct0910329)

⁴ Rev Med Liège 2005; 60: 210-3

⁵La Revue Prescrire 2013;33:77